Jak urządzić kuchnię, aby była funkcjonalna? Ergonomia w kuchni

Jak urządzić kuchnię, by wykonywane w niej czynności były szybsze, bardziej wydajne i mniej męczące? To proste – kieruj się zasadami ergonomii w kuchni. Odpowiedni układ mebli kuchennych, wysokość blatów, głębokość szafek i zlewu pozwolą Ci urządzić funkcjonalne wnętrze. Ergonomiczna kuchnia powinna być też podzielona na strefy i prawidłowo oświetlona. W naszym poradniku przybliżamy najważniejsze zasady, dzięki którym ergonomia w kuchni nie będzie mieć przed Tobą tajemnic.

Jak urządzić kuchnię? Podziel ją na strefy

Pierwszą zasadą ergonomii w kuchni jest podział wnętrza na 5 stref, które powinny być rozlokowane obok siebie zgodnie z ruchem wskazówek zegara (dla osób praworęcznych). Dzięki nim poruszanie się w kuchni podczas przygotowania posiłków będzie łatwe i wygodne. W funkcjonalnej kuchni chodzi przede wszystkim o zmniejszenie do minimum chodzenia, obracania i schylania się oraz podnoszenia i wyciągania rąk.

1. Strefa zapasów – lodówka, zamrażarka i szafka na produkty niewymagające chłodzenia. Ta strefa powinna się znajdować jak najbliżej wejścia, aby można było rozpakować zakupy bez konieczności przechodzenia przez całe pomieszczenie.

2. Strefa przechowywania – szafki na garnki, naczynia i sztućce oraz małe AGD. W strefie tej można zastosować szafki wiszące, które pozwolą na swobodne rozlokowanie talerzy, misek, szklanek i kubków. Nowoczesne szafki zamiast drzwi na zawiasach posiadają podnośniki klapowe, które są bezpieczniejsze w użytkowaniu. W strefie przechowywania lepiej zrezygnować z półek w dolnych szafkach, które wymuszają schylanie się i klękanie. W ich miejscu warto zamontować szuflady z pełnym wysuwem.

3. Strefa zmywania – zlewozmywak, zmywarka, kosze na śmieci. Zmywarka pozwala zaoszczędzić czas, a dzięki wysokiej temperaturze mycia zapewnia też większą higienę. Kosze do segregowania śmieci najlepiej umieścić w szafce z wysuwaną szufladą. W okolicy zlewu dobrze też zlokalizować szufladę na przybory do mycia i sprzątania – płyn do naczyń, ściereczki, szufelkę i zmiotkę czy worki na śmieci.

4. Strefa przygotowywania posiłków – blat kuchenny lub wyspa. Odpowiednia wysokość i szerokość blatu jest warunkiem wygodnego krojenia i mieszania składników. Warto, aby nad blatem znajdował się reling kuchenny, czyli specjalna szyna do zawieszenia najpotrzebniejszych akcesoriów, np. chochli czy kubków. W strefie przygotowania powinien znaleźć się też stojak z nożami, deski oraz pojemniki z przyprawami.

5. Strefa gotowania – kuchenka, piekarnik, mikrofalówka. Oprócz typowych kuchenek gazowych czy elektrycznych, coraz bardziej popularne stają się kuchnie indukcyjne, pozwalające przygotować danie w znacznie krótszym czasie. Aby uniknąć przykrych zapachów, nad kuchenką koniecznie trzeba zainstalować cichy okap.

Ergonomia w kuchni – trójkąt roboczy

Drugą bardzo ważną zasadą ergonomii w kuchni jest tzw. trójkąt roboczy. To zasada określająca rozstawienie w kuchni trzech najważniejszych sprzętów – lodówki, kuchenki i zlewozmywaka. Ważne, by znalazły się one jak najbliżej siebie, w rozstawieniu przypominającym trójkąt. Optymalne odstępy między nimi powinny wynosić:

1. Lodówka i zlewozmywak: 120-210 cm
2. Zlewozmywak i kuchenka: 120-210 cm (min. 90 cm w małych kuchniach)
3. Lodówka i kuchenka: 120-270 cm

Zasady ergonomii w kuchni – układ mebli

Kuchnia jednorzędowa

To najmniej funkcjonalne ustawienie mebli w kuchni. Ponieważ szafki i sprzęty znajdują się w jednej linii, nie ma tu możliwości zastosowania zasady trójkąta roboczego. Dla najlepszej organizacji linię mebli powinna rozpoczynać lodówka. Za nią powinien się znaleźć blat na wyjmowane z niej produkty. Następnie przychodzi kolej na zlew, główny blat roboczy (nad którym mogą wisieć szafki) oraz płytę grzejną. Na końcu możesz jeszcze umieścić krótki blat pomocniczy. Układ jednorzędowy najlepiej sprawdza się w małych pomieszczeniach oraz we wnękach i aneksach kuchennych.

Kuchnia dwurzędowa

W bardziej ergonomicznej kuchni dwurzędowej szafki są zlokalizowane w dwóch równoległych liniach. Pod jedną ścianą powinien znaleźć się zlew, blat roboczy i kuchenka, pod drugą zaś lodówka i blat dodatkowy. Odległość między dwoma rzędami szafek powinna wynosić 90-120 centymetrów, co pozwala na swobodne otwieranie drzwiczek i wymijanie się osób. Układ dwurzędowy jest odpowiedni do krótkich, ale szerokich kuchni.

Kuchnia w kształcie litery L

W zabudowie na planie litery L meble są ustawione prostopadle – zlew i lodówka znajdują się przy dłuższej ścianie, kuchenka zaś przy krótszej. Między zlewem a płytą grzejną powinien znaleźć się narożny blat roboczy. Same narożniki też warto odpowiednio zagospodarować – jeśli umieścisz w nich obrotowe półki czy wysuwane kosze, zyskasz bardzo dużo przestrzeni na garnki i małe sprzęty AGD. Jeśli wystarczy miejsca, do kuchni możesz wstawić także niewielki stół. Funkcjonalny układ typu L pasuje zarówno do dużych, jak i małych kuchni. Jego zaletą jest możliwość stworzenia płynnego przejścia do salonu lub jadalni.

Kuchnia w kształcie litery G

Kuchnia na planie litery G to kuchnia z tzw. półwyspem. W takiej zabudowie meble stoją wzdłuż wszystkich trzech ścian, a blat służący do spożywania posiłków jest z nimi połączony i stoi przy ścianie czwartej. Może on się znajdować na podobnej wysokości co szafki, ale by urozmaicić przestrzeń, można uczynić go znacznie wyższym. Rozwiązanie typu G jest zwykle rekomendowane do przestronnych wnętrz i pozwala na przechowywanie dużych ilości naczyń i urządzeń. Podobnie jak w układzie L, masz tu do dyspozycji dużo narożników. Jeśli kuchnia urządzona według tego układu jest naprawdę duża, na jej środku może zostać sporo wolnego miejsca – w takim wypadku warto wstawić tam stół i w ten sposób połączyć kuchnię z jadalnią.

Kuchnia w kształcie litery U

Jak urządzić kuchnię w kształcie litery U? W zabudowie typu U meble kuchenne są ustawione wzdłuż dwóch dłuższych ścian i jednej krótszej. Kuchenkę i lodówkę najlepiej umieścić naprzeciwko siebie, zaś zlew zamontować w narożniku. Jeśli Twoja kuchnia posiada okno, zorganizuj przy nim blat roboczy. Często spotykanym zabiegiem jest umieszczanie po jednej stronie kuchni mebli wysokich i szafek wiszących, po drugiej zaś ustawienie mebli niższych. Układ typu U najlepiej sprawdzi się w przestronnym, prostokątnym, wyposażonym w okno wnętrzu open space.

Kuchnia z wyspą

Kuchnia z wyspą to najbardziej ergonomiczne rozwiązanie, o ile pozwala na to metraż i kształt Twojej kuchni. Na kuchennej wyspie najczęściej lokalizuje się strefę gotowania i przygotowywania posiłków. Możesz jednak także urządzić tam strefę zmywania. Kuchnia z wyspą pozwala na dużą dowolność w zakresie rozmieszczenia trójkąta roboczego, a także jest modnym i nowoczesnym rozwiązaniem aranżacyjnym.

Jak urządzić kuchnię? Zadbaj o odpowiednią wysokość blatów

Wszystkie blaty w kuchni powinny być dopasowane do wzrostu i potrzeb domowników. Najczęściej przyjmuje się, że wysokość blatu kuchennego powinna wynosić 85 cm. Jednak idealny wzorzec jest bardziej zróżnicowany – blat, przy którym obieramy warzywa i owoce powinien znajdować się na wysokości 100-110 cm. Z kolei zlewozmywak musi mieć wysokość 90-100 cm, zaś kuchenka ok. 80-90 cm. Są to jednak zalecenia przeznaczone głównie do dużych kuchni, gdzie można swobodnie różnicować wysokość mebli. Według najbardziej uniwersalnej reguły, blat powinien znajdować się ok. 10-15 cm poniżej łokcia stojącej osoby.

Jeśli chodzi o kwestię, ile blatu roboczego powinno się znaleźć w kuchni, odpowiedź brzmi: jak najwięcej. Konieczność wypakowywania zakupów, odmrażania, płukania warzyw, krojenia, mieszania i odstawiania gotowych potraw wymaga maksymalnych ilości przestrzeni. Blat obok lodówki powinien posiadać minimum 40 cm długości, zaś główny blat roboczy 90-120 cm długości i ok. 60 cm głębokości.

Coraz częściej we współczesnych kuchniach występuje otwarty plan z wyspą lub półwyspem przeznaczonym do spożywania posiłków. Jak wysoka powinna być wyspa w kuchni? Jest to rzecz uzależniona od indywidualnych preferencji. Możesz wybrać wyspę o takiej samej wysokości co szafki, czyli ok. 85 cm. Można też zamontować w niej zlewozmywak lub wykorzystać jako jeszcze jeden blat do pracy. Często spotykane są jednak wyższe wyspy, które wyróżniają się na tle kuchni. Wyspy średnie posiadają wysokość 90-100 cm, a potrzebne do nich stołki barowe – 70-75 cm. Wyspy wysokie to 100-110 cm wysokości – hokery muszą więc być wysokie na ok. 80-85 cm.

Ergonomiczna kuchnia – wysokość szafek

Optymalna wysokość szafek kuchennych wynosi ok. 85-90 cm, co ułatwia pracę osobom o średnim wzroście. Jeśli potrzebujesz niższych lub wyższych szafek, najlepiej wykonać je na zamówienie. Nieodpowiednia wysokość sprzętów obciąża bowiem kręgosłup, powodując konieczność garbienia się, schylania lub nadmiernego wyciągania rąk.

Wysokość szafek wiszących w kuchni powinna wynosić 40-100 cm, a głębokość ok. 30 cm. Z kolei odległość szafek górnych od dolnych powinna wynosić 55-60 cm, ale warto dobrać ją do wzrostu osoby najczęściej korzystającej z kuchni. Na podobnym poziomie co szafki wiszące umieść okap. Jeśli używasz kuchni elektrycznej, niech znajduje się on w odległości 60-65 cm od płyty grzejnej, a jeśli kuchni gazowej – w odległości 65-70 cm.

Jeśli planujesz kupić sprzęty do zabudowy, pamiętaj, że ich wymiary muszą być idealnie dopasowane do wymiarów szafek. Jednokomorowy zlewozmywak ma szerokość 50 cm, półtorakomorowy – 60 cm, a dwukomorowy – 80 cm. Lodówka wymaga szerokości i głębokości szafki na poziomie 60 cm, płyta ceramiczna – mebla o szerokości 60-80 cm, zaś piekarnik – szafki o szerokości 60 cm.

Funkcjonalna kuchnia – jak zaplanować oświetlenie?

Wybór oświetlenia to jedna z najistotniejszych kwestii decydujących o ergonomii w kuchni. Najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest zastosowanie kilku źródeł światła. Lampa na środku sufitu nie wystarczy. Choć równomiernie oświetla całe pomieszczenie, światło nie dociera pod wiszące szafki, a pracując przy blacie pod ścianą, lampę będziesz miał za plecami. Spływające z sufitu światło często jest uznawane za nieprzyjazne i męczące dla wzroku. Aby nieco je „oswoić”, warto skorzystać z żyrandoli z ruchomymi reflektorami – dzięki nim można odbić światło od sufitu i uzyskać miękki, rozproszony blask.

Uzupełnieniem lampy centralnej jest oświetlenie miejscowe. Warto zastosować je nad blatami roboczymi, kuchenkami, nad zlewozmywakiem i stołem albo wyspą kuchenną. Blat możesz oświetlić na dwa sposoby – wmontowując punktowe lampki halogenowe w szafki znajdujące się nad nim lub zawieszając system halogenów nad szafkami górnymi. Aby oświetlić stół lub wyspę kuchenną, najczęściej wykorzystuje się lampy wiszące zlokalizowane bezpośrednio nad blatem. Najwygodniejsze są lampy osłonięte dużymi kloszami, które sprawiają, że światło nie oślepia jedzących.

Jako element dekoracyjny w kuchni można też zastosować lampki halogenowe zlokalizowane w specjalnych płytach nad szafkami lub na odpowiednich wysięgnikach. Łagodny, niewielki blask dodatkowo doświetla pomieszczenie, pomaga wyeksponować zawartość przeszklonych szaf i lekko rozświetlić wnętrze, gdy nie chcesz zapalać górnego światła.

Jak urządzić kuchnię, by była funkcjonalna? O ergonomię w kuchni warto się zatroszczyć już na etapie budowy domu czy zakupu mieszkania. Pozwoli to uniknąć w przyszłości kłopotliwego przestawiania i wymieniania mebli. Chociaż ergonomia przy planowaniu kuchni znajduje najlepsze zastosowanie w dużych pomieszczeniach, w małych również da się ją wprowadzić – grunt to przemyślane działanie. Przede wszystkim pamiętaj o podziale kuchni na strefy i zasadzie trójkąta roboczego, a Twoja kuchnia będzie funkcjonalna i wygodna jak żadne inne wnętrze!