Cykas (sagowiec odwinięty) w doniczce – uprawa i pielęgnacja

Sagowiec odwinięty, zwany też cykasem, to roślina ze wszech miar niepospolita. Nie dość, że należy do unikalnego gatunku sagowców, to w dodatku bywa nazywana “żywą skamieliną” – jest bowiem rośliną, która przetrwała od czasów jurajskich i była pożywieniem roślinożernych dinozaurów. W warunkach naturalnych występuje w wielu egzotycznych krajach, ale jest też bardzo popularna na Zachodzie, w tym w Polsce, gdzie można uprawiać ją w donicach. Pielęgnacja cykasa bywa trudna, bo z racji swojego tropikalnego pochodzenia jest on dość wymagający. Warto dobrze poznać tajniki jego uprawy, by przez długie lata cieszyć się wspaniałymi zielonymi liśćmi tej imponującej rośliny.

Cykas – właściwości i wygląd

Sagowce (Cycas) to rośliny naprawdę wyjątkowe. Są one jedynym rodzajem roślin z rodziny sagowcowatych – porastają tereny Madagaskaru, Fidżi, Samoa i wysp Oceanu Spokojnego, a także regionów Australii, Indonezji i wielu krajów Azji. Najpopularniejsza odmianą jest sagowiec odwinięty (Cycas revoluta), którego ojczyzną jest południowa Japonia.

Bywa on określany jako sagowiec wygięty, cykas, palma sagowa oraz palma paprociowa, jednak te dwie ostatnie nazwy są stosowane niepoprawnie, mimo że sagowiec istotnie przypomina palmę – korona jego długich, pierzastych liści wyrasta z grubego, łuskowatego pnia. Określenie „palma cykas” to potoczny błąd, bowiem roślina ta nie ma z palmami nic wspólnego.

Sagowiec odwinięty posiada równomierną, bardzo elegancką sylwetkę. Pień jest potężny, o kształcie kolumny i w warunkach naturalnych może osiągnąć nawet 1,5 metra średnicy. Pokrywają go szorstkie wypustki, będące resztkami obumarłych liści. Pień może się rozgałęziać, a szczyt każdego konaru zdobią wówczas zebrane w rozety pióropusze intensywnie zielonych liści, których może być od 100 aż do 240.

Roślina rośnie wolno, jest za to długowieczna i może osiągnąć nawet 15 metrów wysokości. W naturze cykas zakwita kwiatami męskimi zebranymi w podłużne szyszki oraz kwiatami żeńskimi tworzącymi kwiatostany kuliste. W uprawie domowej sagowce nie kwitną. Osiągają też mniejsze rozmiary, a długość ich liści nie przekracza 60 centymetrów.

Uwaga! Mimo pięknego wyglądu, sagowiec odwinięty posiada też mroczne oblicze – wszystkie jego części są toksyczne. Jeśli więc posiadamy zwierzęta domowe lub małe dzieci zrezygnujmy z uprawy tej rośliny – jej przypadkowe spożycie może spowodować nawet śmierć.

Cykas – uprawa w domu

Z powodu swojego ezgzotycznego pochodzenia, sagowce są roślinami wymagającymi, nietolerującymi błędów ogrodniczych. Idealne stanowisko dla cykasa to miejsce jasne, ciepłe, pełne rozproszonego światła, z dala od intensywnego, bezpośredniego nasłonecznienia – w silnym słońcu liście rośliny zaczną usychać. Z drugiej strony cykas nie znosi zacienionych miejsc, przeciągów i spadków temperatury poniżej 5 stopni Celsjusza. Optymalna temperatura otoczenia latem, w okresie wegetacji, wynosi około 25 stopni, zaś zimą 15-20 stopni. Jeśli roślina stoi zbyt daleko od światła jej liście wydłużają się, przez co traci ona regularny pokrój.

Podstawą mieszanki glebowej dla cykasa jest dobry drenaż, roślina może bowiem bardzo ucierpieć przez zastoje wody. Dno donicy sagowca powinno więc być wysypane solidną warstwą żwiru lub keramzytu. Najprostsze podłoże powinno składać się z ziemi darniowej, ziemi liściowej oraz piasku, wymieszanych w proporcjach 2:3:1. Jeśli jednak chcemy, aby nasza sadzonka miała szczególnie dobre warunki, możemy przygotować trochę bardziej złożoną mieszanką.

Łączymy ze sobą lekką ziemię gliniasto-darniową, ziemię liściową, torfową, gnojową i piasek – w stosunku 2 : 1 : 1 : 1 : 1. Do tego dosypujemy trochę węgla drzewnego, który zapobiega rozwojowi chorób grzybowych.

Jak podlewać cykasa?

Nawadnianie sagowca odwiniętego to niemal sztuka. Roślina bardzo lubi bowiem wilgotną glebę, ale nie znosi przelania – z drugiej strony nie toleruje nadmiernego wysuszenia podłoża. Najbardziej optymalny czas podlewania to raz na 10 dni. Sprawdzamy, czy wierzchnia warstwa ziemi w doniczce delikatnie przeschła, a następnie na podstawkę wylewamy umiarkowaną ilość miękkiej wody. Zimą, w okresie spoczynku, podlewanie należy bardzo silnie ograniczyć, bo łatwo wówczas o gnicie korzeni rośliny – cykas powinien sobie poradzić otrzymując niewielką dawkę wody raz na miesiąc.

Mimo iż tak wrażliwy na przelanie, sagowiec odwinięty uwielbia zraszanie. Wilgotność powietrza wokół niego powinna wynosić aż 50%, dlatego jego liście należy intensywnie opryskiwać, a w jego otoczeniu dobrze jest umieścić inne rośliny. Jeśli zauważymy, że mimo spryskiwania na liściach gromadzi się kurz, regularnie przecierajmy je wilgotną szmatką. Stare, uschnięte liście możemy usunąć, wycinając je tuż przy nasadzie.

Sagowiec odwinięty – jak nawozić?

Choć sagowce rosną wolno, są jednak roślinami bujnymi i w okresie wegetacji warto je regularnie zasilać. Najlepiej sprawdzi się specjalny nawóz do palm o niskiej zawartości soli i wapnia, który podajemy cykasowi raz na dwa tygodnie. Od października częstotliwość nawożenia i wielkość dawki systematycznie zmniejszamy – zasilanie nie powinno odbywać się częściej niż raz na miesiąc, zaś porcja nawozu powinna być dwa razy mniejsza niż w sezonie wegetacyjnym.

Cykas – przesadzanie

Przesadzanie sagowca odwiniętego nie powinno sprawiać większych problemów, pod warunkiem, że nie uszkodzimy bryły korzeniowej rośliny. Gdy nasz cykas osiągnie wiek 5 lat, przesadzanie powinniśmy wykonywać co roku, najlepiej wiosną. Doniczka do sagowca powinna być standardowym, dużym pojemnikiem do palmy – korzenie rośliny potrafią bowiem mocno się rozrastać. Nowy pojemnik powinien być jednak tylko o jeden numer większy od poprzedniego. Na jego dno sypiemy warstwę drenującą, a następnie wypełniamy mieszanką ziemi.

Sagowiec odwinięty – rozmnażanie

Samodzielne rozmnażanie sagowca odwiniętego jest dosyć trudne. Pierwszym sposobem jest wykorzystanie odrostów, które w korzystnych warunkach pojawiają się u podstawy rośliny – niestety, w uprawie domowej jest to raczej rzadko spotykane. Jeśli jednak mamy szczęście i nasz cykas wypuścił młode pędy, możemy ostrożnie je odciąć, przesuszyć przez kilka dni, a następnie zaflancować w mieszance ziemi. Pamiętajmy, żeby miejsce po odciętym odroście natychmiast zasypać niewielką ilością węgla drzewnego – zapobiegnie to wdawaniu się infekcji.

Sagowiec można rozmnażać również za pomocą nasion. Najpierw należy delikatnie zmatowić je za pomocą pilnika kosmetycznego do paznokci, a następnie przez 24 godziny moczyć w ciepłej, przegotowanej wodzie. Nasiona zagłębiamy w glebie do połowy ich długości, zraszamy, przykrywamy wilgotną ściereczką i odstawiamy w ciepłe miejsce. Kiełkowanie cykasa jest nieregularne – siewki mogą pojawić się już w ciągu 2 tygodni, ale bywa, że pojawiają się na przestrzeni 6 miesięcy. Przez cały ten czas trzeba dbać o dobrą wentylację uprawy, w przeciwnym razie może rozwinąć się na niej pleśń. Gdy pojawi się pierwszy listek, roślinie należy zagwarantować dużo rozproszonego światła. Wysiew nasion sagowca odwiniętego można prowadzić przez cały rok.

Cykas – choroby

Sagowiec odwinięty najbardziej może ucierpieć w wyniku błędów w uprawie. Nadmierne podlewanie może skończyć się zgniciem jego bryły korzeniowej i co za tym idzie – całej rośliny. Podobne efekty może przynieść zakwaszenie gleby, w której rośnie cykas. Sagowiec, którego liście żółkną, a ich końce usychają, ma zbyt małą wilgotność powietrza – jeśli trwa to przez dłuższy czas, liście cykasa opadają. Jeśli w czasie sezonu wegetacyjnego będzie on znajdował się w zbyt niskiej temperaturze, w ogóle nie wytworzy nowych liści.

Cykas bywa też atakowany przez insekty. Te najczęściej spotykane to przędziorki, bardzo drobne owady, praktycznie niezauważalne gołym okiem – oznaką ich pasożytowania są delikatne białe pajęczynki oplatające liście. Pod wpływem tych owadów liście sagowca żółkną, więdną i obumierają. Jeśli nie jest ich szczególnie dużo, wystarczy spłukać roślinę pod prysznicem lub przetrzeć jej liście szmatką nasączoną wodą z mydłem. W przypadku silniejszej inwazji przędziorków konieczne jest zastosowanie oprysku owadobójczego.

Sagowce mogą też stać się pożywieniem dla wciornastków – ich pojawieniu sprzyja wysoka temperatura otoczenia przy jednoczesnej niskiej wilgotności powietrza, powodującej przesuszenie liści rośliny. Objawem żerowania wciornastków jest szaro-brązowy nalot pokrywający zewnętrzną powierzchnię liścia. Brązowe plamy na liściach cykasa mogą być objawem żerowania tarczników, zwłaszcza jeśli liście w dodatku bledną, usychają i obumierają. W obu przypadkach ratunkiem są wielokrotne opryski preparatami owadobójczymi.