Garnki - modne wyposażenie wnętrz

Garnek, zwykle definiowany jako naczynie kuchenne służące do gotowania, duszenia oraz przechowywania potraw. Tradycyjnie wyposażony jest w dwa symetrycznie umieszczone uchwyty, a także dopasowaną pokrywkę. Garnki produkuje się z różnych materiałów, a do tego dochodzi wiele typów tego naczynia. Czas więc wziąć pod lupę niepozorne garnki do kuchni, które zajmują tak ważne miejsce w życiu gotujących!

Garnki metalowe i ich rodzaje

Najstarsze garnki to wyroby ceramiczne, wraz z rozwojem cywilizacji do materiałów coraz śmielej wchodził metal. Dziś jest podstawowym surowcem wykorzystywanym w produkcji garnków, i to pod wieloma postaciami:

Garnki żeliwne – powstają z żeliwa, czyli stopu żelaza z niewielką domieszką węgla. Są grube i ciężkie, długo się nagrzewają oraz równomiernie rozprowadzają ciepło. Dzięki temu potrawy rzadko się w nich przypalają. Garnki żeliwne idealnie sprawdzają się do wolnego i długiego gotowania, a także duszenia. Miłośnicy dżemów oraz konfitur przygotują w nich najlepsze słodkie przysmaki. Warto tylko pamiętać, że garnek żeliwny z powłoką emaliowaną jest mało odporny na uderzenia. Uważajmy więc na wszelkie pęknięcia czy odpryski. Nowoczesne garnki żeliwne często mają powłoki nieprzywierające (typu Teflon) albo ceramiczne. Modele klasyczne należy regularnie pielęgnować – przede wszystkim olejować. Odpowiednią instrukcję znajdziemy u producenta garnków.

Garnki emaliowane – wykonywane są z różnych rodzajów metalu. Ich znakiem rozpoznawczym jest warstwa emalii na powierzchni, czyli szklista powłoka składająca się najczęściej z mieszanki minerałów oraz barwników. Zarówno od jakości emalii, jak i surowca metalowego oraz jego grubości zależy trwałość naczyń. Cienki garnek emaliowany szybko się nagrzewa (ale trzeba uważać na przypalenia!), a gruby i ciężki przyda się do dłuższego gotowania czy duszenia potraw. Z emalią warto obchodzić się delikatnie, tak by jej nie porysować. Garnki emaliowane z uszkodzoną powłoką trzeba, niestety, wyrzucić – w takich miejscach powstają bowiem szkodliwe dla zdrowia związki chemiczne. Najtańsze garnki tego typu wykonuje się z blachy stalowej.

Garnki aluminiowe – tanie, lekkie oraz odporne na rdzewienie. Błyskawicznie się nagrzewają, dlatego świetnie się sprawdzają do przygotowania szybkiego obiadu. Do duszenia i wolnego gotowania warto jednak wybrać cięższe, grubsze naczynia. Garnki aluminiowe z grubszym dnem pozwalają uniknąć przypalania się potraw. Godne polecenia są naczynia kuchenne z aluminium anodowanego, czyli takiego, które nie reaguje z kwasami. Dzięki temu cząsteczki aluminium nie przenikają do potraw.

Garnki stalowe – powstają ze stopu żelaza i węgla (większa domieszka niż w przypadku żeliwa), czyli stali. Dobrze przewodzą i podtrzymują ciepło. Są też ekonomiczne dzięki świetnej cyrkulacji ciepła w środku. Współcześnie najczęściej spotkamy stal nierdzewną.

Garnki nierdzewne – czyli zwykle garnki ze stali nierdzewnej. Jak sama nazwa wskazuje, są odporne na rdzewienie, a więc największe niebezpieczeństwo dla metalu. Stal zyskuje takie właściwości dzięki domieszce chromu oraz niklu. Popularna i ceniona odmiana stali nierdzewnej ma oznaczenie 18/10 albo 18-10, co oznacza 18% chromu oraz 10% niklu. Garnki nierdzewne są odporne na uszkodzenia (uderzenia, zarysowania), dobrze podtrzymują ciepło po zdjęciu potrawy z ognia. Stanowią zatem świetny wybór na lata. Warto tylko pamiętać, że mają w swoim składzie nikiel, który jest jednym z alergenów.

Garnki miedziane – miedź jest jednym z najstarszych metali, jakie poznał człowiek. Naczynia miedziane zaś wracają do łask, co wiąże się m.in. z dużą modą na kolor miedziany. Na szczęście w przypadku garnków nie tylko estetyka jest zaletą. Naczynia kuchenne miedziane świetnie przewodzą ciepło. Szybko się nagrzewają i reagują nawet na niewielkie zmiany natężenia ognia (dlatego też chętnie używane są przez profesjonalnych szefów kuchni), a co więcej, dobrze podtrzymują ciepło. W środku garnki miedziane są zwykle pokryte warstwą cyny lub stali nierdzewnej. Z zewnątrz należy je regularnie pielęgnować i polerować, tak by długo zachowały swój charakterystyczny blask.

Różne powłoki na garnkach metalowych

Garnki kuchenne, a także inne naczynia do przygotowywania potraw, pokrywane są w środku różnymi powłokami, które – po pierwsze – zwiększają ich trwałość, a po drugie – ułatwiają gotowanie (nic nie przywiera) oraz zmywanie. Typy powłok można zresztą zauważyć w nazewnictwie garnków kuchennych u producentów:

Garnki teflonowe – w praktyce najczęściej z powłoką typu Teflon (zastrzeżony znak towarowy firmy DuPont). To najprawdopodobniej pierwszy typ powłoki nieprzywierającej, z jaką wiele osób się spotkało. Takie garnki są praktyczne i służą przez wiele lat, pod warunkiem że nie zarysujemy powłoki (w trosce o zdrowie lepiej nie korzystać już z takich naczyń). Dlatego podczas gotowania nie należy używać metalowych sztućców – bezpieczniejsze dla powłoki będą drewniane albo z tworzywa sztucznego (np. silikonowe).

Garnki z powłoką ceramiczną – często spotykane pod nazwą „ceramiczne”, choć to może być mylące (z ceramiki wykonuje się też całe garnki, a nie tylko powłoki). Taka powłoka jest bardziej odporna na ścieranie i zarysowania niż ta typu Teflon, choć nadal wskazane jest, by unikać metalowych sztućców. Powłoka ceramiczna jest też twardsza, równomiernie rozprowadza ciepło oraz dobrze je podtrzymuje.

Garnki z powłoką kamienną – możemy się też spotkać z określeniem „garnki kamienne”. Powłokę wykonuje się z naturalnych kamieni, takich jak np. granit czy marmur. Najlepsze właściwości ma powłoka granitowa, ponieważ wyróżnia się niezwykłą odpornością na zarysowania oraz uszkodzenia mechaniczne. W zależności od producenta naturalny kamień może być wzmacniany dodatkami, które podnoszą jego jakość.

Garnki tytanowe – a więc z powłoką tytanową. Można śmiało powiedzieć, że to prawdziwa arystokracja wśród naczyń kuchennych. Powłoka z tytanu jest właściwie niezniszczalna, dlatego takie garnki do kuchni stanowią wybór na długie lata. I jak można się domyślać, przekłada się to na ich wysoką cenę.

Garnki z innych materiałów – od glinianych po szklane

Choć największą popularnością cieszą się garnki metalowe, praktyczne naczynia kuchenne wykonuje się również z innych materiałów. Do tradycyjnych technik rzemieślniczych stale nawiązują garnki gliniane. A jeśli podczas produkcji glinę wzbogaca się o dodatki, to powstają garnki ceramiczne albo garnki kamionkowe. Wszystkie wspomniane naczynia doskonale podtrzymują i akumulują ciepło, dlatego są idealne do pieczenia, duszenia oraz długiego gotowania dań. Ponadto w garnkach kamionkowych można np. kisić ogórki.

Podczas pieczenia często wykorzystuje się garnki szklane, czyli wykonane z grubego i solidnego szkła żaroodpornego. Można je również wykorzystywać do gotowania, choć nie zaleca się bezpośredniego kontaktu z ogniem (należy zapoznać się ze wskazaniami producenta). Z pomocą przychodzą specjalne nakładki w formie płytek. Szklaną powierzchnię można szybko umyć, ponadto podczas gotowania mamy doskonały podgląd zawartości.

Garnki do zadań specjalnych

Najbardziej uniwersalne są okrągłe garnki z dwoma uchwytami. Ale wśród naczyń kuchennych pojawiają się też takie do zadań specjalnych. Przykład stanowi brytfanna, czyli rodzaj płaskiego garnka służącego do pieczenia mięs (ale też ciast). Największe brytfanny nazywane są gęsiarkami – jak można się spodziewać, świetnie nadają się do przygotowywania większych sztuk mięsa, w tym gęsi. Dostępne na rynku brytfanny wykonuje się z metalu, w tym z ciężkiego żeliwa, a także ceramiki czy szkła. Ciekawym typem tego naczynia jest garnek rzymski, czyli brytfanna wykonana z gliny. Przed przygotowywaniem potrawy należy namoczyć naczynie w zimnej wodzie, tak by wchłonęła w ścianki. W trakcie pieczenia będzie stopniowo oddawana do potrawy, dlatego można zrezygnować z dodatku tłuszczu. Mięso przygotowane w garnku rzymskim wyróżnia się kruchością, delikatnością oraz soczystością.

Innym naczyniem tradycyjnie wykonywanym z gliny jest marokański tażin (spotykana pisownia także: tadżin, tajine, tagine), od którego wzięła nazwę potrawa w nim wykonywana. Garnek składa się z podstawy w formie misy oraz wysokiej, stożkowatej pokrywy. Tażin dostosowany jest do długiego duszenia potraw bezpośrednio na ogniu i stanowi kulinarny symbol Maroka.

Często spotykanym w naszych kuchniach rodzajem garnka jest rondel, czyli naczynie z jedną długą rączką zamiast dwóch uchwytów. To na tyle wygodne rozwiązanie, że w wielu domach rondle zastępują tradycyjne garnki, zwłaszcza jeśli nie przygotowuje się dużych porcji dań.

Współczesne garnki korzystają również z technologicznych nowinek. Szybkowar, inaczej garnek ciśnieniowy, ma taką konstrukcję, by pod specjalnie zaprojektowaną pokrywą wytwarzało się bardzo wysokie ciśnienie, przez co danie gotuje się o wiele szybciej niż tradycyjną metodą. Na przeciwległym biegunie znajduje się wolnowar, czyli garnek elektryczny służący do gotowania na wolnym ogniu w niższej temperaturze (zwykle ok. 80 stopni) nawet przez 8-10 godzin. W wolnowarze można przygotować np. doskonałe gulasze czy aromatyczne buliony. Inne, bardziej zaawansowane garnki elektryczne wyposażone są w liczne programy np. do smażenia, gotowania czy duszenia, ale też przygotowywania dżemów, kompotów oraz zup. Ciekawym produktem jest również elektryczny garnek do gotowania ryżu, który przyda się miłośnikom kuchni orientalnych. Zwykle w dolnej części można przygotować perfekcyjny ryż, podczas gdy w górnej, na specjalnym sitku, także warzywa, mięsa bądź ryby.

Fani domowych przetworów powinni zwrócić uwagę jeszcze na dwa inne naczynia. Pierwsze z nich to sokownik, czyli specjalny garnek do przygotowywania domowych soków. Składa się on z trzech pojemników: na wodę (dolny), sok (środkowy) i owoce (górny). Podgrzana woda zamienia się w parę i trafia do części z owocami. Te zaś pod wpływem wysokiej temperatury wydzielają sok – spływa on do środkowego pojemnika (do którego często zamocowana jest rurka do odprowadzania soku). Drugim naczyniem jest garnek do pasteryzacji. W wysokim i pojemnym garnku można wygodnie ustawić sporo słoików z przetworami oraz poddać je pasteryzacji.

Garnki a typ kuchenki. Jakie garnki do płyty indukcyjnej, a jakie do gazowej?

Płyty indukcyjne coraz częściej pojawiają się w polskich domach. Ich specyficzny sposób działania polega na tym, że w wyniku szybkozmiennego pola magnetycznego wytwarza się energia cieplna w naczyniach, a sama płyta się nie nagrzewa. Jest zatem bezpieczna, a także efektywna, bo ciepło wytwarza się o wiele szybciej niż np. na kuchence elektrycznej i ceramicznej. Dlaczego do indukcji musimy mieć inne garnki niż standardowe do gotowania na gazie? Chodzi o to, by były dostosowane do działania pola magnetycznego. Garnki do indukcji muszą mieć idealnie płaskie dno z ferromagnetykiem, czyli najprościej mówiąc, materiałami o właściwościach magnesu. Możemy zresztą łatwo się o tym przekonać, testując garnki na indukcję i doczepiając do ich dna magnesy. Ferromagnetykami są m.in. żelazo oraz nikiel. Naczynia kuchenne z innych metali, np. modne garnki miedziane, muszą mieć odpowiednie dno, tak by działały na płycie indukcyjnej. A jak sprawdzić, które garnki są indukcyjne? Oczywiście producenci o tym wyraźnie informują. Ponadto naczynia mają specjalne oznaczenie – symbol składający się z dwóch pętli.

Materiał to zresztą jedno – równie istotna jest średnica. Garnki na płytę indukcyjną muszą być dopasowane do rozmiarów pola grzewczego. Za małe mogą nie być wykryte przez płytę indukcyjną, a za duże nie będą się właściwie nagrzewać. Warto również pamiętać, że garnki indukcyjne można stosować na wszystkich innych typach kuchenek: gazowej, elektrycznej i ceramicznej. Należy tylko dbać o to, by nie uszkodzić dna, jeśli np. planujemy w przyszłości wykorzystywać je na indukcji.

A jakie garnki najlepiej sprawdzą się na kuchence gazowej? Tu właściwie nie ma ograniczeń. Najczęściej wybierane są garnki ze stali nierdzewnej, ponieważ dobrze przewodzą ciepło i łatwo utrzymać je w czystości. W przypadku kuchenki elektrycznej ważne jest maksymalne wykorzystanie energii, tak by niepotrzebnie nie zawyżać rachunków za prąd. Dlatego dobrze sprawdzą się garnki z grubym dnem, które świetnie akumulują ciepło, oraz idealnie płaskim. W ofercie sklepów znajdziemy również garnki z podwójnym dnem, a nawet potrójnym. Jeśli mamy w kuchni płytę ceramiczną, warto kierować się podobnymi zasadami jak przy elektrycznej. Najlepsze będą garnki ciężkie, z grubym i idealnie płaskim dnem. Dobrze, by ich średnice były dopasowane do rozmiarów pól grzewczych – wtedy dobrze spożytkujemy energię cieplną.

Jakie garnki są najlepsze i zdrowe?

W zasadzie nie ma jedynej słusznej odpowiedzi na pytanie, jakie są najlepsze garnki. Wiele zależy od naszych potrzeb, stylu życia czy posiadanej płyty grzewczej. Garnki do płyty indukcyjnej muszą chociażby spełniać najwięcej warunków do dobrej pracy. Ogólna zasada mówi, że im cięższy i grubszy garnek, tym lepszy – ponieważ doskonale akumuluje oraz rozprowadza ciepło. Stąd na przykład niesłabnąca popularność garnków żeliwnych, stanowiących inwestycję na lata, czy naczyń z grubej stali nierdzewnej. Garnki dobrej jakości powinny być również odporne na zarysowania oraz łatwe do utrzymania w czystości. W tym przypadku ważny jest rodzaj powłoki: ta typu Teflon czy ceramiczna jest bardziej podatna na uszkodzenia niż tytanowa czy kamienna. Mimo to nie każdy może sobie pozwolić na te dwie ostatnie (wysoka cena!).

Warto też wziąć pod uwagę nasze kulinarne zwyczaje. Jeśli np. lubimy gotować szybko, dobre garnki aluminiowe spełnią oczekiwania i nie trzeba inwestować chociażby w o wiele droższe naczynia żeliwne. Z kolei miłośnicy dań wolno gotowanych i duszonych powinni mieć garnki cięższe, grubsze i jak najlepiej podtrzymujące ciepło. Inną ważną kwestią są alergie oraz troska o zdrowie. Jeśli ktokolwiek z domowników ma uczulenie na nikiel, trzeba niestety zrezygnować z garnków ze stali nierdzewnej. Również zarysowane garnki emaliowane czy z powłoką nieprzywierającą mogą być szkodliwe, ponieważ w rysach będą się wytwarzać niekorzystne dla zdrowia związki chemiczne.

Gotowanie na parze – garnek czy parowar?

Rosnąca świadomość zdrowotna stale zmienia nasze nawyki, w tym żywieniowe. Coraz większą popularność zdobywa gotowanie na parze. Pozwala ono zachować więcej cennych składników odżywczych w daniach, a wszystko odbywa się bez grama tłuszczu. Jeśli planujemy częściej gotować na parze, musimy sobie odpowiedzieć na pytanie, co będzie lepsze – garnek czy parowar. Gdy chodzi o okazjonalne przygotowanie warzyw czy mięs, wystarczy garnek do gotowania na parze. W praktyce może być to dowolne naczynie, które odpowiednio przystosujemy. Trzeba jedynie dokupić wkład do gotowania na parze – najczęściej metalowy albo z tworzywa sztucznego.

Parowar będzie lepszy niż garnek na parę, jeżeli przygotowujemy większe porcje albo chcemy zmienić nawyki żywieniowe całej rodziny. Urządzenie zasilane jest energią elektryczną i składa się zwykle z kilku poziomów bądź pojemników. Jednocześnie możemy przygotować kilka różnych potraw. Zaawansowane parowary pozwalają też na ugotowanie ryżu na parze, przyrządzenie dań z sosami, a nawet deserów.

Jak wybierać garnki?

Materiał czy typ kuchenki są bardzo istotne, ale przy wyborze garnków trzeba wziąć pod uwagę także ich dodatkowe przeznaczenie, wielkość oraz kolor, tak by naczynia pasowały do wystroju kuchni. Na przykład garnek do mikrofali nie może być wykonany z metalu. Sprawdzi się szkło oraz ceramika (pod warunkiem że jest gładka, czyli bez zdobień). Niektóre dania wymagają też wstępnego gotowania na kuchence, a później przeniesienia garnka do piekarnika. Takie naczynie musi być dostosowane do wysokich temperatur – nie może mieć np. uchwytów pokrytych tworzywem sztucznym (w przypadku silikonu zależy to od temperatury pieczenia).

Kolejna sprawa – duży garnek czy mały? Najlepiej mieć uniwersalny komplet garnków o różnych rozmiarach. Singlowi wystarczą garnki o pojemności 1-3 l, ale już w przypadku rodziny będą potrzebne większe naczynia. Garnek 5 l przyda się do zrobienia większej porcji gulaszu czy rosołu, natomiast garnek 10 l czy 20 l będzie idealny np. do pasteryzacji przetworów.

Kolorystyka garnków zależy od indywidualnych upodobań oraz wystroju kuchni. Warto pamiętać bowiem, że naczynia kuchenne z powodzeniem odegrają rolę praktycznych dekoracji. Uniwersalnym wyborem są garnki w kolorze inox, czyli stalowym. Czarne garnki prezentują się nowocześnie i efektownie, ale trzeba dbać o to, by na ich powierzchni nie powstały nawet drobne rysy (są bardzo widoczne). A może garnki czerwone? To wyrazisty akcent barwny w kuchni. Ponadto czerwień dodaje energii i… podsyca apetyt! W trendach wnętrzarskich króluje m.in. kolor miedziany, dlatego jeśli chcemy go wprowadzić do aranżacji, najprościej wykorzystać do tego garnki miedziane. Z kolei kojarzące się z klasyką garnki emaliowane coraz częściej przyjmują nowocześniejsze, bardziej minimalistyczne formy.

Warto również zwrócić uwagę na garnki przeznaczone do określonych potraw. Na przykład jeśli lubimy gęste sosy i dania duszone, postawmy na garnki z powłoką nieprzywierającą. Nie przypalimy jedzenia, a później łatwo wszystko wyczyścimy. Wśród popularnych rodzajów garnków do określonych zadań prym wiedzie garnek do mleka, garnek do frytek, garnek do gotowania szparagów, garnek do gotowania makaronu.