Farba emulsyjna – rodzaje, właściwości i zastosowanie farb emulsyjnych

Farby emulsyjne są dziś najchętniej wybieranym produktem do malowania ścian i sufitów. Proste w aplikacji, o neutralnym zapachu, szerokiej palecie barw, dobrym kryciu i przyczepności. Co jeszcze warto o nich wiedzieć? Jakie są rodzaje farb emulsyjnych? Jaka farba emulsyjna jest najlepsza? Jaką farbę emulsyjną wybrać – akrylową, winylową, lateksową czy ceramiczną? Przedstawiamy kompleksowy poradnik na temat wodorozcieńczalnych farb emulsyjnych nazywanych również farbami dyspersyjnymi.

Farba emulsyjna a lateksowa i akrylowa – czy są różnice?

Większość osób zastanawia się, czym farba emulsyjna różni się od akrylowej. Z tego powodu często pojawiają się pytania o to, którą farbę wybrać – emulsyjną czy akrylową. Odpowiedź jest prosta – wybierając farbę akrylową do ścian i sufitów, wybieramy jednocześnie farbę emulsyjną. Jak to możliwe? Farby akrylowe na bazie wody i żywic akrylowych czy poliakrylowych (dyspersji tworzyw sztucznych) należą do kategorii farb emulsyjnych. Decydując się więc na wybór konkretnego produktu, nie warto szukać informacji na temat różnic – farba emulsyjna a akrylowa. Podobnie jest w przypadku duetów – farba lateksowa a farba emulsyjna, a także farba lateksowa a farba emulsyjna.

Dlaczego? Farbą lateksową określa się produkty malarskie z zawartością nie naturalnego lateksu jak przed laty, a dużą ilością, większą niż w farbach akrylowych, żywic akrylowych. Farba lateksowa jest więc – de facto – odmianą farby akrylowej, a więc, o ile jej rozcieńczalnikiem jest woda, należy również do kategorii farb emulsyjnych. Doszukując się więc różnic między farbami emulsyjnymi, można powiedzieć, że farby lateksowe, dzięki większej zawartości dyspersji akrylowych, są bardziej odporne na szorowanie niż farby akrylowe. Warto też odpowiedzieć na popularne pytanie – „czy farba emulsyjna na lateksową to dobry pomysł?”. Zdecydowanie tak – farbę lateksową można pokryć każdym rodzajem farb emulsyjnych, a więc akrylową, lateksową, winylową i ceramiczną.

Co to jest farba emulsyjna?

Farby emulsyjne to rodzaj malarskiego produktu powłokotwórczego, którego rozcieńczalnikiem jest woda. Ich spoiwem są dyspresje tworzyw sztucznych, takie jak żywice akrylowe i winylowe, przez co nazywane bywają także ogólnie farbami dyspersyjnymi, a ich poszczególne typy farbami winylowymi, akrylowymi, lateksowymi i ceramicznymi. Wśród ich innych składników można wymienić substancje nadające kolor, a więc pigmenty mineralne lub organiczne.

Substancje tworzące farby emulsyjne to także zagęszczające mieszaninę wypełniacze, dodatki uszlachetniające oraz spoiwo, które łączy je ze sobą. Co ważne – farby emulsyjne nie zawierają organicznych rozpuszczalników, dzięki czemu ich zapach jest neutralny i niedrażniący dla ludzi oraz zwierząt. Stanowią obecnie największą i najchętniej wybieraną grupę farb do malowania ścian i sufitów, skutecznie wypierając chętnie wykorzystywane dawniej farby mineralne, np. wapienne czy cementowe.

Zalety farby emulsyjnych

• Łatwa aplikacja, która jest możliwa dzięki stosunkowo gęstej konsystencji, dobremu kryciu i przyczepności do malowanego podłoża. Dobrej jakości farby emulsyjne nie kapią, nie robią zacieków i są bardzo wydajne podczas prac malarskich.

• Krótki czas schnięcia, podczas którego farby emulsyjne emitują parę wodną.

• Neutralny, niedrażniący zapach – z tego względu farby emulsyjne mogą być wykorzystywane we wnętrzach użytkowanych przez dzieci czy kobiety w ciąży.

• Zmywalność – powłoki z farb emulsyjnych mogą być czyszczone. Sposób usuwania zanieczyszczeń z konkretnych farb dyspersyjnych jest uzależniony od klasy ścieralności, jaką się odznaczają (więcej na ten temat piszemy niżej).

• Powierzchnie malowane farbami emulsyjnymi są także elastyczne, paroprzepuszczalne (oddychające), trwałe i odporne na uszkodzenia mechaniczne, a więc np. zadrapania i pęknięcia.

Zastosowanie farby emulsyjnej

Co można pomalować farbą emulsyjną, czyli farbą dyspresyjną? Farby tego typu, a więc np. farby akrylowe, farby lateksowe, farby winylowe i farby ceramiczne możesz z powodzeniem stosować zarówno do renowacji starych powłok malarskich, jak również do malowania świeżych powierzchni. Można nimi pokryć powierzchnie wykonane z różnego typu materiałów, w tym popularne przed laty tynki cementowo-wapienne (z małą ilością wapna), a także powszechne obecnie tynki gipsowe i zabudowę z płyt gipsowo-kartonowych.

Farbami emulsyjnymi można pomalować również tapety, płyty OSB i pilśniowe, elementy wykonane z kamienia lub cegieł, a także obłożone płytkami ceglanymi, gipsowymi i kamiennymi. Czy farbą emulsyjną można malować drewno? Tak, jest to możliwe – ważne jednak, aby właściwie je przygotować do malowania. Farby emulsyjne o większej zawartości żywic mogą z powodzeniem być stosowane w wilgotnych pomieszczeniach, np. jako farby do kuchni i łazienki.

Czy farby emulsyjne są stosowane wyłącznie jako farby do wnętrz? Niektórzy producenci dopuszczają możliwość stosowania farby emulsyjnej na zewnątrz. Informacji na ten temat każdorazowo szukaj na etykiecie produktu bądź jego karcie technicznej. Emulsyjne farby fasadowe mają zazwyczaj nieco inny skład niż farby emulsyjne do ścian i sufitów – są bardziej oporne na działanie czynników zewnętrznych (wilgoci, nasłonecznienia), uszkodzenia mechaniczne, a także rozwój mikroorganizmów (pleśni i glonów).

Rodzaje farb emulsyjnych

Farby emulsyjne można podzielić na kategorie, biorąc pod uwagę skład lub specyficzne zastosowanie. W pierwszym przypadku wyróżnia się farby emulsyjne (czyli farby dyspersyjne) takie jak:

• Farby akrylowe – te i dwie kolejne powstają na bazie spoiwa, jakim są żywice akrylowe lub poliakrylowe, które dodawane są w różnej ilości.
• Farby lateksowe – odznaczają się większą zawartością żywic akrylowych niż typowe farby akrylowe, przez co są bardziej odporne na szorowanie.
• Farby ceramiczne – odmiany farb lateksowych, w których można dodatkowo znaleźć ceramiczne mikrokuleczki. W efekcie produkt ten tworzy na malowanej powierzchni powłokę niezwykle trwałą i odporną na uszkodzenia mechaniczne, zarysowania i intensywne czyszczenie.
• Farby winylowe – to również wodorozcieńczalne farby emulsyjne, ale ich spoiwem nie są substancje akrylowe, ale żywica winylowa (polioctan lub polichlorek winylu).

Wśród specjalistycznych farb emulsyjnych, które mają konkretne zastosowanie i dopasowany do swoich zadań skład, można wyróżnić kilka grup produktów. W sklepach najczęściej są dostępne:

• Farby emulsyjne do ścian i sufitów.

• Farby emulsyjne fasadowe (farby zewnętrzne) – stosowane do ochrony i dekoracji ścian zewnętrznych pokrytych tynkiem. Przeważnie są to odporne na działanie wilgoci, blaknięcie w słońcu oraz uszkodzenia mechaniczne wzbogacane farby lateksowe, np. z dodatkiem teflonu.

• Farby emulsyjne do kuchni i łazienek z większą zawartością żywic.

• Farby emulsyjne gruntujące.

• Farby emulsyjne bakteriobójcze – to produkty z kategorii farb emulsyjnych z dodatkiem jonów srebra, które są stosowane np. w przychodniach, szpitalach, laboratoriach itp.

• Farby emulsyjne grzybobójcze – w ich składzie można znaleźć m.in. cynk i miedź lub biocydy, a więc substancje unieszkodliwiające mikroorganizmy. Farby grzybobójcze nazywane są też blokerami pleśni, farbami przeciw wykwitom i grzybom czy farbami antypleśniowymi.

Czy istnieją specjalne farby emulsyjne do drewna? Nie – chociaż można farbą emulsyjną pomalować drewno, do jego konserwacji producenci zalecają raczej rozpuszczalnikowe emalie akrylowe niż wodorozcieńczalne emulsje akrylowe.

Czym rozcieńczać farbę emulsyjną?

Wiele osób zastanawia się, czym rozcieńczać farbę emulsyjną. Zanim padnie odpowiedź na tak postawione pytanie, warto się zastanowić, czy samodzielne rozcieńczanie farb dyspersyjnych jest dopuszczane przez producenta. Co do zasady farby dyspersyjne można rozcieńczyć wodą w sytuacji, gdy wydaje się nam ona za gęsta i zależy nam na łatwiejszej aplikacji na ściany czy sufity. Warto jednak pamiętać, że kluczem do uzyskania idealnej konsystencji farby, która z założenia jest gotowa do użycia po otwarciu, jest jej właściwe wymieszanie.

Czym rozcieńczać farby emulsyjne? Ponieważ ich bazę stanowi woda, to właśnie ten płyn jest najlepszym rozcieńczalnikiem. Informacji o sposobie zmiany gęstości szukaj na etykiecie produktu lub w jego karcie technicznej. Zbyt duża ilość wody spowoduje, że farba będzie zbyt lejąca, co prowadzi do zacieków i kapania, a także będzie mieć gorsze krycie i przyczepność do podłoża. Praktyką często stosowaną ze względów ekonomicznych jest kładzenie na ściany pierwszej, a więc podkładowej warstwy właśnie z rozrzedzonej wodą farby emulsyjnej (druga warstwa powinna być nierozcieńczana).

Jak malować farbą emulsyjną?

Malowanie ścian i sufitów farbą emulsyjną jest czynnością na tyle prostą, że często podczas budowy czy remontu sami decydujemy się na jej wykonanie. Przed rozpoczęciem prac niezbędne jest właściwe przygotowanie podłoża. Jeżeli malujesz tzw. świeże ściany, a więc wcześniej niemalowane tynki cementowo-wapienne, gipsowe, płyty kartonowo-gipsowe czy cegły, konieczne jest ich dokładne odpylenie, a także zastosowanie farby podkładowej lub gruntu.

Po wyschnięciu gruntu na ścianie czy suficie możesz przystąpić do nakładania drugiej warstwy. Wysokiej jakości farby dyspersyjne powinny dać optymalny efekt po dwóch warstwach – bez smug, z nasyconym kolorem. Przy farbach z niższej półki zdarza się jednak, że po wyschnięciu konieczne jest nałożenie kolejnej warstwy. Przy powierzchniach niemalowanych najlepiej wybierać wysokiej klasy produkty – po kilku latach, gdy przyjdzie pora na kolejne malowanie, nie będą się one odspajać od podłoża po nałożeniu nowej warstwy farby.

Malowane wcześniej ściany lub sufity należy sprawdzić pod kątem występowania pęknięć powłoki, wybrzuszeń, miejsc z odspojonym tynkiem. Jeżeli znajdziesz tego typu szkody, przed przystąpieniem do prac malarskich doprowadź podłoże do dobrego stanu, np. załataj dziury, wyszlifuj miejsca z pęknięciami, a także je zagruntuj. Dobrej jakości powierzchnia malowana może zostać pokryta nową warstwą farby bez konieczności nakładania gruntu. Malując jasną farbą emulsyjną na ciemnym podłożu, licz się jednak z tym, że może być konieczne nałożenie trzech, a nie dwóch standardowych warstw farby emulsyjnej. Pomocny w zmniejszeniu zakresu i czasu prac może być wybór wysokiej jakości farb o doskonałym kryciu, np. lateksowych farb emulsyjnych.

Więcej na ten temat przeczytasz w poradnikach:

• Gruntowanie ścian przed malowaniem: kiedy i jak gruntować?
• Jak przygotować ściany do malowania

Czy farba emulsyjna może się zepsuć?

Na opakowaniach farb emulsyjnych znajdziesz datę przydatności do użycia. Czy oznacza to, że farba emulsyjna może się zepsuć podobnie jak np. żywność? Podstawową kwestią jest zrozumienie, czym jest termin ważności, a więc przydatności do użycia. W przypadku farb emulsyjnych oznacza się nim najniższy przewidywany przed producenta czas (między datą produkcji a przydatności do użycia), w którym będą one spełniać wymagania norm dotyczących farb. Nie oznacza to zatem, że po dacie przydatności, która widnieje przeważnie na wieczku puszki czy wiaderka farby, produkt nie będzie się nadawał do wykorzystania. Dobrej jakości farby będą zachowywać swoją konsystencję przez dłuższy czas, nadając się do dalszego wykorzystania. Jaki jest średni czas przydatności farby emulsyjnej do użycia? Najniższy okres od produkcji do użycia wynosi według polskich norm 6 miesięcy, a najwyższy 18. Przeważnie producenci zapewniają jednak dłuższy czas bezpiecznego stosowania swoich farb dyspersyjnych (do 2 lat).

Co świadczy o „zepsuciu się” farby emulsyjnej? Do użytku nie nadają się farby o zmienionej lepkości, z widoczną pleśnią czy bardzo wodniste. Pojawienie się warstwy wody nad powierzchnią farby i jej rozwarstwienie jest nieco delikatniejszą formą przeterminowania. Oznacza, że zaszły już procesy kinetyczne i skleiły się wypełniacze oraz substancje błonotwórcze. W takim przypadku farba mogła utracić swoje właściwości i po nałożeniu na ścianę może nie dawać takiego zabezpieczenia i efektu dekoracyjnego, jakie zapewnia producent w okresie przydatności.

Czy oznacza to, że farba emulsyjna po terminie jest do wyrzucenia? Niestety tak, chociaż – jeżeli planujemy malować pomieszczenia niewyeksponowane (np. piwnicę czy garaż), można spróbować je wykorzystać. Najlepiej wcześniej sprawdzić na niewielkiej powierzchni, jak zachowuje się taka przeterminowana farba emulsyjna na ścianie po wyschnięciu. Nawet jeżeli wygląd powłoki nie odbiega od Twoich oczekiwań, musisz się liczyć z niższą odpornością na szorowanie i możliwością zażółcenia farby (przy białych farbach emulsyjnych).

Jak zmyć farbę emulsyjną?

Czy farby emulsyjne są zmywalne? Jak najbardziej, ale – w zależności od ilości użytych do ich produkcji dyspersji tworzyw sztucznych – mogą być odporne na czyszczenie w różnym stopniu. Wyróżnia się farby emulsyjne zmywalne i szorowalne, a to, z jakim typem mamy do czynienia, określa norma odporności na ścieranie PN-EN 13300. Według tych przepisów istnieje 5 klas ścieralności farb, które przypisywane są konkretnemu produktowi malarskiemu zależnie od tego, jaki ubytek powłoki obserwuje się po ustalonej liczbie cykli czyszczenia. Do czyszczenia na mokro, a więc szmatką czy gąbką zwilżoną w wodzie lub wodzie z delikatnym detergentem, nadają się jedynie farby emulsyjne klasy pierwszej i drugiej. Powinno się je myć, wykonując okrężne ruchy, niezbyt mocno przyciskając szmatkę lub gąbkę do farby.

Co z farbami emulsyjnymi pozostałych klas? W tym przypadku należy szukać szczegółowych informacji na temat sposobu czyszczenia powłoki malarskiej w karcie technicznej produktu lub na etykiecie farby. Dlaczego? Niewłaściwa pielęgnacja powłoki malarskiej może prowadzić do brzydkich przetarć, zmiany koloru w miejscu zmywania czy szorowania i uszkodzenia wyschniętej farby.

Które farby emulsyjne najlepiej sprawdzają się w pomieszczeniach wymagających czyszczenia, np. w przedpokoju, kuchni czy łazience? Najlepszą odpornością na szorowanie wykazują się farby lateksowe, a zwłaszcza lateksowe farby ceramiczne. Trzeba jednak pamiętać, że na farbach emulsyjnych o matowym wykończeniu w wyniku szorowania czy zmywania ściereczką mogą miejscowo pojawić się tak zwane wybłyszczenia.

Więcej porad znajdziesz w naszych artykułach:

• Farba lateksowa – jak malować farbą lateksową?
• Farba do łazienki – jaką wybrać i jak malować?

Farby emulsyjne, dyspersyjne, akrylowe, winylowe, lateksowe i ceramiczne… W sklepach czeka Cię olbrzymi wybór farb do malowania ścian i sufitów. Którą wybrać? Czym różnią się od siebie? Czy farba emulsyjna to to samo co akrylowa? Czy farba emulsyjna jest szkodliwa? Jesteśmy przekonani, że znalazłeś odpowiedzi na te pytania w naszym przewodniku. Teraz już nic, tylko wziąć się do malowania!